KORTE GESCHIEDENIS van de KERK VAN VEESSEN

door Gerrit Kouwenhoven

2002

De kerk van Veessen.

Reeds in 1436 bestond te Veessen een kapel of filiaalkerk van Heerde, gewijd aan St Ewoldus. Merkwaardigerwijze wordt van deze kapel in de 15de eeuw enkele malen gezegd, dat deze zou liggen in het kerspel “Vorachten” (Vorchten).

Blijkens een visitatieverslag van de bisschop van Deventer was Gisbetus Joannis in 1571 pastoor in “capella Weesen”. Als de verklaring van de inwoners van Veessen gedaan ter buitengewone classicale vergadering van 25 juli 1649, gehouden te Veessen, juist is, zal deze Gisbertus Joannis identiek zijn met de door hen genoemde “heer Gijsbert”, welke dan de hervorming zou zijn toegedaan geweest, tenzij hij als zovele pastoors op de Veluwe uit die tijd ook overgegaan is naar de hervorming:

                “Dat sij alreede bij tijde der reformatie een predicant gehadt hebben,

                heer Gijsbert genaamt, waarvan de oudsten noch geheugenisse hebben, dien

                sij bij verloop in oorloge ende peryckel des IJsselstrooms, daar sij

                aanliggende sijn, eertijts zijn quijt geworden.”

De eerste vermelding van een vicarie in de kapel dateert van 1622. Collators waren de kerkmeesters. De opbrengst kwam ten goede aan “den kercken- en schooldienst tot Heerd en Veessen”

De oude kerk van Veessen, gewassen pentekening van Cornelis Pronk uit 1735

In 1842 is dit kerkje wegens bouwvalligheid en ruimtegebrek vervangen

door het huidige kerkgebouw dat overigens op een andere plek verrees.

Lees hier het hele verhaal >>

Lees meer >>

<< Lees minder

Op de vroege morgen van donderdag 4 mei 2023 zijn Willem en Dicky Pieltjes de vlag bij de kerk halfstok gaan hijsen. Hun 2 kleinzonen Bas en Luuk werden erbij betrokken, mooi dat ze dit zo al mee mogen krijgen.

Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Heerde kwam om 15.00 uur om bloemen te leggen bij de graven van de oorlogsslachtoffers. Goed en mooi om ook in Veessen bij deze graven te herdenken en ‘stil’ te staan.

Tegen 18.00 uur waren Jan Nederveen en Willem Pieltjes aanwezig namens het ‘Comité Veessen Herdenkt’. Zij ontvingen de mensen die voor de herdenking kwamen. Willem heette bij het Monument de aanwezige mensen welkom. Ook aan de dorpswethouder van Veessen/Vorchten Wolbert Meijer. Hij zou namens het gemeentebestuur een bloemstuk leggen bij het Monument ‘75 jaar na WOII’ op de parkeerplaats naast de kerk.

Wolbert Meijer benadrukte dat het een voorrecht is om in Nederland te leven, in een democratie, dat er recht gesproken wordt, dat je je mening vrij mag geven, dat er vrije verkiezingen worden gehouden en dat je je geloof mag belijden. 

Na de toespraken overhandigde Dicky Pieltjes het bloemstuk aan Wethouder Meijer die het bloemstuk voor het monument legde. Daarna werd er 2 minuten stilte gehouden waarbij de wind, de bladeren en vogels de stilte extra dimensie gaven.

Het is goed om deze dagen met elkaar te beleven en te houden. De ‘V’ op de gedenksteen draagt vele woorden in zich, Veessen, Vrijheid, Vrede, Verantwoording, Voorrecht, Vertrouwen en Vieren. Na 4 mei volgt 5 mei, Bevrijdingsdag waarvoor dankbaarheid en waarbij een gebed om blijvende Vrede is.

Lees meer >>

<< Lees minder

Op woensdag 20 april 2022 was er een herdenking en viering, opgezet door het ‘Comité Veessen Herdenkt’, in en bij de kerk van Veessen.

Om 19.00 uur begon de bijeenkomst in de kerk waar Miny Sonnenberg ieder welkom heette. Ze vertelde hoe alles tot stand gekomen is en over de bijzonderheden die op hun pad kwamen.

In 2000 maakte Jan Stap, sinds 1995 werkzaam als pastoraal werker/voorganger in Veessen, een tentamenwerkstuk over kerkgeschiedenis met speciale aandacht aan kerkhistorische aspecten. Hierover is onder tab 'Historie' te lezen.

• Dhr. Ben Benninga die als 7 jarig kind ondergedoken heeft gezeten bij ds. Buenk in de pastorie, nam ons mee in de oorlogstijd en hoe zijn leven verliep. Een indrukwekkend verhaal waarin ook de pijn voelbaar was van tijdens zijn jonge leven.
• Drs. G. Hovingh stond stil bij de rol van predikanten die Joden hielpen. Hij heeft hier onderzoek naar gedaan en heeft ds. Buenk ook persoonlijk gekend.
• Gerrit Kouwenhoven, historicus en samensteller van het boek, vertelt over de gevallen Veessenaren, wie ze waren en wat hun rol was. 
• Willem Pieltjes sluit het eerste deel van de herdenking af en geeft aan hoe het programma na dit eerste deel verder gaat.
  ​

Het begint met de onthulling van het monument ter herinnering aan de verzetsleider ds. L. Buenk, de gevallen Veessenaren en de dorpsgenoten die zich in de Tweede Wereldoorlog hebben ingezet voor vrijheid en gerechtigheid.

Er is een tentoonstelling in De Boerbrink en deze konden we tijdens de koffie bezichtigen. De tentoonstelling is tot begin juli op woensdag- en zaterdagmiddag van 14.00 uur – 17.00 uur voor publiek geopend!

Bij het oprijpad van de Pastorie is in de bocht een herdenkingsboom (rode beuk) geplant door de fam. Benninga, als herinnering aan het eerste onderduikandres en van dhr. Ben Benninga.

Het boek ‘Veessen, Verzet en Kerk’ en een gedenkteken zal de komende generaties eraan blijven herinneren dat er vanuit Veessen in de WO II een grote inzet was voor ‘Vrede, Vrijheid en Gerechtigheid’. Een indrukwekkend stuk oorlogsgeschiedenis wat het doorgeven meer dan waard is. Het boek is huis aan huis bezorgd in Veessen en ook alle kinderen van de basisschool hebben deze gehad. Er zijn enorm veel positieve reacties op gekomen.

Het comité is dankbaar dat alsnog de viering van 75 Jaar Bevrijding Veessen herdacht kon worden en zoveel mensen te ontmoeten tijdens de avond!

Lees meer >>

<< Lees minder

75 Jaar Bevrijding Veessen!

In de Kerkklok van juli/augustus '20 schreven we over dhr. Ben Benninga. Nog maar 7 jaren oud was hij toen hij als eerste bij ds. Buenk ondergedoken zat. In het boek wordt hij helaas niet genoemd. Geboeid door de geschiedenis blijf je op zoek gaan en zo kwamen we via ds. Geert Hovingh, kerkhistoricus en kenner 'Kerk en Israël', kenner 'verzet en predikanten', op het spoor van Ben Benninga.

Er werd contact gelegd, Wijnand en Miny Sonnenberg hebben dhr. en mevr. Benninga in hun woonplaats Wassenaar ontmoet en uitgebreid gesproken wat uitliep op een heel bijzondere en onvergetelijke ontmoeting in de pastorietuin in Veessen op 13 augustus jl.

Daarbij waren aanwezig: dhr. en mevr. Ben en Christel Benninga, dhr. en mevr. Robert en Ingeborg Benninga (een neef en nicht van de Benninga's) ds. Geert Hovingh, Gerald Wonink, Wijnand Sonnenberg en het comité. Onze gastheer en gastvrouw waren Bert en Meta Lammers. Onze dank aan hen is groot! Het was een zeer warm en gastvrij onthaal wat afgesloten werd met een gezamenlijke maaltijd. De hartelijke en betrokken inzet van Bert en Meta heeft er zeker aan bijgedragen dat het zo'n onvergetelijk gebeuren is geworden.

Met het zicht op de pastorie, waar Ben als jongen van 7 jaar ondergedoken zat deelde hij met ons zijn oorlogsverleden. Het was emotioneel voor hem en voor ons heel bijzonder dat hij het met ons wilde delen. Het raakte ons allen intens. Ben Benninga, geboren op 31 maart 1934 te Enschede, was de eerste onderduiker bij dominee Buenk. De kinderloze Buenk noemde Ben in zijn laatste dagen “mijn zoon”. Dat was een emotioneel gebaar. Ben noemde Buenk 'ome Lo' zoals hij elk van zijn zorgvaders 'oom' noemde. Ben heeft tot zijn tachtigste met geen woord gerept over zijn ervaringen tijdens de bezetting.

Ben vertelde dat hij op 9 februari 1942 in Enschede op de verjaardag van zijn opa (Benjamin Benninga) te horen kreeg: "Jullie gaan zo meteen hier weg en worden allemaal naar verschillende adressen gebracht. Niemand mag van elkaar weten waar de ander zit, zodat je elkaar ook niet kunt verraden." 's Nachts om drie uur zijn ze vertrokken. De zus van Ben ging naar twee ongehuwde dames in Zwolle. Ben, die voortaan als Ben Bakker door het leven ging, en zijn neef Joop Slager gingen naar Veessen, naar Buenk. Joop ging al snel naar dominee C. Th. Frederikse in Vorchten en Ben bleef een aantal maanden bij Buenk.

Bens tijd bij Buenk was niet eenvoudig. Mevrouw Buenk en een vriend namen hem een keer mee naar de IJssel om te zwemmen. Ben kon niet zwemmen, maar werd gedwongen om op de rug van de vriend mee het water in te gaan. Hij weet zich nog heel goed te herinneren dat hij doodsbenauwd was en spreekt over een traumatische ervaring. Hij mocht nauwelijks naar buiten, alleen maar in de tuin achter het huis. Naar school gaan was uitgesloten. Om te voorkomen dat hij herkend zou worden als een Joods jongetje werd zijn haar wekelijks met peroxyde behandeld om het te bleken. Het haar werd er niet blond van maar rood.

In de pastorie wees Ben de twee schuilplaatsen aan waar hij zich verborgen moest houden en ook zijn slaapplaats op de zolder. Tevens was er op het kerkhof een graf waar hij soms ook in verborgen werd. Het graf heeft Ben ons zonder enige aarzeling aangewezen. Op dit graf, op de graven van de gevallen verzetsmensen, op het graf van verzetsstrijdster mevr. Wonink en op het graf van dhr. Bronsink die bij een razzia, terwijl hij op het land bezig was, werd doodgeschoten hebben we met elkaar een witte roos gelegd, symbool voor eerbied en herinnering. 

Na een paar maanden bij Buenk te zijn geweest heeft Ben op enkele andere adressen in het land gezeten tot hij bij een gezin in Schoonheten terecht kwam. Daar heeft hij twee jaar en acht maanden (tot de bevrijding) ondergedoken gezeten. Aan deze mensen, die zich in deze periode met zorg en liefde over hem hebben ontfermd, denkt Ben met grote dankbaarheid terug. In dit gezin kwam hij in contact met Christelijke gewoontes als Bijbellezen, psalmen en gezangen zingen en bidden voor en na het eten. Ook daar had hij de nodige schuilplekken, bijvoorbeeld buiten in een greppel. Het afscheid na de bevrijding van deze mensen was voor Ben een drama. Ben had moeite om weer te wennen aan zijn eigen ouders die hem kwamen ophalen. Als 11 jarige werd hij na de bevrijding ook nog geconfronteerd met het feit dat hij een enorme leerachterstand had opgelopen. Dat maakte het allemaal niet eenvoudiger.

Via een neef is Ben in de laatste dagen van het leven van Buenk weer met hem in contact gekomen en heeft hem enkele keren opgezocht.  Buenk had naar 'zijn zoon' gevraagd en bedoelde daarmee Ben. Het was een emotioneel weerzien met 'ome Lo'  waar Ben met grote dankbaarheid en geëmotioneerd aan terugdenkt.

Geert Hovingh, heeft Buenk goed gekend. Ooit was Buenk zijn leermeester en werkgever in Amsterdam. Samen met Buenk heeft hij voor de basisscholen een lesprogramma opgezet over de Joodse Feesten. In het kader van de studie theologie schreef hij een eindscriptie over 'De lotgevallen van de protestants – gedoopte Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog',

Met heel veel waardering vertelt Geert dat Buenk een bescheiden mens was, waar hij veel aan te danken heeft o.a. zijn Joodse visie op de Bijbel. Buenk was hartelijk en joviaal, had gevoel voor humor en was geïnteresseerd in de medemens, maar uitermate bescheiden. Over zijn rol in het verzet sprak hij niet.

Voor de afsluitende maaltijd bezochten we de kerk voor bezichtiging en een kort liturgisch moment, verzorgd door Bert Lammers. Veel is er gedurende de middag met elkaar gedeeld, het was een ontroerend gebeuren. Zo samen met elkaar in de kerk zittend was het een moment van bezinning op de ontmoeting en op het gebeuren in de Tweede Wereldoorlog rond de pastorie. Voor dhr. Ben Benninga was het een emotioneel hoogtepunt toen we afsloten met het zingen van het voor hem bekende lied:

Wegen Gods, hoe duister zijt gij,                 

maar we omvleuglen ons het hoofd            

voor 't verblindend licht der toekomst,          

die 't verrukte hart gelooft!                            

Bijve 't middel ons verholen,                         

God maakt ons Zijn doel gewis                     

door de onfeilbre profetieën                          

van zijn vast getuigenis.                                

Aan de eindpaal van de tijden

ziet ons oog de geest van 't kwaad

moe geworsteld en ontwapend,

tot geen afval meer in staat,

Als de Here God in allen,

en in allen alles is,

zal het licht zijn, eeuwig licht zijn,

licht uit licht en duisternis.

Gezang: 292 Isaac da Costa ( 1798-1860)

Comité: Harry Bosman, Gerrit Kouwenhoven, Jan Nederveen, Willem Pieltjes, Miny Sonnenberg. 

Lees meer >>

<< Lees minder

Het onderstaande artikel is geschreven door Jan Stap. Hij was werkzaam als Pastoraal medewerker in Veessen (1995-2002) en later als predikant (2002-2007). Het artikel is ontstaan uit een tentamenwerkstuk voor Kerkgeschiedenis en met speciale aandacht aan kerkhistorische aspecten"

De Hervormde Gemeente en Pastorie
De huidige Hervormde Pastorie van Veessen is gebouwd in 1933, het jaar dat Louis Buenk predikant werd in Veessen. Het verzet in Veessen gedurende de oorlogsjaren van 1940-1945 draait om deze predikant. Hij werd naar eigen zeggen van een man ‘van het gebroken geweertje’ tot een pacifist met ‘geladen geweer’. Als consequentie van het verzet tegen het moorddadige geweld stelde hij zich uiteindelijk beschikbaar voor het gewapende verzet(1). Hij begon met directe hulpverlening aan mensen (Joden en andere vogelvrij verklaarden).

Lees hier het hele verhaal >>

Lees meer >>

<< Lees minder

Er is geen instrument dat zo'n ontwikkeling heeft doorgemaakt als het pijporgel, dat ook wel de "koningin" der instrumenten wordt genoemd. Men zou het kunnen vergelijken met de instrumenten van een orkest, zoals een trompet, klarinet, fagot, cornet, hobo, violoncel, gamba (zachte viool), fluit, enz., die als pijpen in een orgel voorkomen. De oorsprong van het pijporgel ligt in de panfluit, genoemd naar de veld- en herdersgod Pan, een fluit met vele rieten.

In Psalm 150 worden reeds verschillende instrumenten genoemd, zoals bazuin, luit, harp, trommel, fluit, orgel en cimbaal, de voorloper van de klavecimbel. 

Lees hier alle info over het Van Oeckelenorgel >>

Lees meer >>

<< Lees minder

Hiernaast een mooi (en oud) krantenartikel, daterend

van augustus 1943, over het huidige doopvont.

De kerk is op 6 augustus 1843 officieel in gebruik genomen.

Tijdens de herdenkingsdienst in 1943 is het nieuwe en huidige doopvont in gebruik genomen.

Lees meer >>

<< Lees minder